سرویس خبری Atlantic Council

پیش از تحلیف دونالد ترامپ، ولادیمیر پوتین و مسعود پزشکیان توافق‌نامه‌ی “مشارکت جامع” میان روسیه و ایران امضا کردند که حاوی همکاری‌های اقتصادی و نظامی است و به رشد روابط با چین و کره‌شمالی اشاره دارد. این توافق همزمان با ضعف‌های اقتصادی و نظامی ایران و همکاری چهارگانه‌ی این کشورها، چالشی بزرگ برای سیاست خارجی آمریکا محسوب می‌شود. ترامپ ممکن است سیاستی تهاجمی‌تر از جو بایدن را در پیش گیرد تا به تهدیدهایی که این “محور تهاجم‌گران” ایجاد کرده، پاسخ دهد. این رویداد اهمیت تاریخی و ژئوپلیتیکی بیشتری نسبت به دیگر موضوعاتی که ترامپ بر آن‌ها تمرکز کرده دارد.

در ۷ اکتبر ۲۰۲۳، اسرائیل و حماس با میانجی‌گری بین‌المللی به توافقی برای آتش‌بس و آزادی گروگان‌ها دست یافتند که شامل سه مرحله است: آزادی گروگان‌ها و زندانیان و افزایش کمک‌های انسانی به غزه. جنگ به ویرانی غزه و تلفات انسانی بسیاری انجامیده و همچنین فاصله بر سر راه‌حل دو‌کشوری را افزایش داده است. این رویداد به تغییرات سیاسی و امنیتی در خاورمیانه دامن زده و تأثیراتی بر جایگاه جهانی اسرائیل گذاشته است. چالش‌های آینده شامل بازسازی غزه و تعیین امنیت و سیاست‌های منطقه‌ای است.

آنتونی بلینکن، وزیر خارجه ایالات متحده، اعلام کرد که توافقی برای آتش‌بس در غزه در اسرع وقت آماده و اجرایی شدن است، به شرط پذیرش حماس. او بیان کرد که حماس در ماه‌های گذشته نقش مخربی داشته اما اکنون توافق نزدیک‌تر از همیشه است. بلینکن برنامه‌هایی برای آینده غزه معرفی کرد که شامل ایجاد یک اداره موقت با مشارکت تشکیلات خودگردان فلسطینی و جامعه بین‌المللی برای مدیریت جنبه‌های غی نظامی است. او همچنین به اهمیت اصلاحات در تشکیلات خودگردان و تعهد به حمایت از حکمرانی فلسطینی اشاره کرد. در نهایت، بلینکن از تلاش‌های دیپلماتیک دولت بایدن در منطقه دفاع کرد و اهمیت ادامه عادی‌سازی روابط بین اسرائیل و عربستان سعودی را تاکید نمود.

دولت ورودی ترامپ باید نقش چین در حمایت از حوثی‌ها و ایران را در دستور کار خود با پکن قرار دهد، چون این کشورها امنیت دریای سرخ و تجارت جهانی را تهدید می‌کنند. چین از طریق خرید نفت از ایران و تأمین قطعات نظامی به حوثی‌ها حمایت می‌کند و در عین حال از شبکه امنیتی آمریکا در خاورمیانه بهره‌برداری می‌کند. نگرانی‌ها در مورد این همکاری منجر به درخواست‌هایی از مقامات آمریکایی برای همکاری چین در مهار حملات حوثی‌ها شده است، اما پکن تاکنون تمایل به همکاری نشان نداده است. ترامپ می‌تواند با هماهنگی با متحدان و فشار دیپلماتیک و اطلاعاتی به چین، حمایت این کشور از حوثی‌ها را کاهش دهد و به دنبال تقویت سازوکارهای امنیتی منطقه‌ای باشد.

الهه توکلیان تجربه‌های شخصی‌اش را از اعتراضات در ایران و چالش‌هایی که با آن مواجه بوده، به اشتراک می‌گذارد. او از وضعیت مردم و خواسته‌هایشان برای حقوق و آزادی صحبت می‌کند و انتقاد می‌کند که جامعه بین‌المللی، به ویژه ایالات متحده، به اندازه کافی از مردم ایران حمایت نمی‌کند و صرفاً به محکوم کردن اکتفا می‌کند. توکلیان بر اهمیت اتحاد و همبستگی ایرانیان به‌ویژه در خارج از کشور تأکید می‌کند و بیان می‌کند که نسل جدید ایران آگاه‌تر و شجاع‌تر است. او همچنین به مشکلاتی ناشی از نفوذ ارتش سایبری جمهوری اسلامی و نیاز به یکپارچگی بیشتر بین معترضین می‌پردازد.

در طی شش سال گذشته، کشورهای خلیج فارس تلاش کردند روابط خود را با رژیم بشار اسد در سوریه عادی‌سازی کنند و برخی سفارت‌های خود در دمشق را بازگشایی کردند. این اقدام به دلیل نگرانی از افزایش نفوذ ایران در منطقه و هزینه‌های استراتژیک انزوای اسد صورت گرفت. با سقوط ناگهانی رژیم اسد و فرارش به مسکو، کشورهای خلیجی که او را حمایت می‌کردند، در تلاش برای استفاده از این فرصت به منظور تأثیرگذاری بر آینده سوریه هستند. ترکیه نیز به عنوان بازیگری با نفوذ در سوریه، در حال برجسته شدن است؛ با این حال، همکاری با کشورهای خلیج فارس می‌تواند به بازسازی سوریه مشروعیت و منابع مالی مورد نیاز را فراهم کند. در همین حال، قطر نقشی کلیدی در تحولات اخیر داشته و نپذیرفت که روابط خود را با اسد عادی‌سازی کند. سقوط اسد فرصتی برای کشورهای خلیج و دولت ترامپ فراهم می‌کند تا نفوذ ایران را در منطقه کاهش دهند و از روند سیاسی جدید در سوریه حمایت کنند.

در دسامبر، نیروهای مخالف سوریه دمشق را از کنترل بشار اسد خارج کردند، که فرصتی برای بازسازی یک نظام دموکراتیک در سوریه به وجود آورده است. ایالات متحده می‌تواند با به رسمیت شناختن دیپلماتیک دولت جدید، ارائه کمک‌های بشردوستانه و کاهش تدریجی تحریم‌ها بر HTS به این گذار کمک کند. HTS، که سابقاً با القاعده مرتبط بود، مواضع خود را معتدل‌تر کرده و آماده همکاری با جامعه بین‌المللی است. تعامل با HTS و نیروهای دموکراتیک سوریه می‌تواند به ترویج ثبات و کاهش نفوذ ایران و روسیه در منطقه کمک کند. سانا سکری تأکید دارد که ایالات متحده باید به‌سرعت اقدام کند تا جهت آینده سیاسی سوریه را شکل دهد.

کمیسیون اروپا به رهبری اورسولا فون در لاین در حال توسعه مصالحه‌هایی در زمینه‌های جدید سیاست اقتصادی مانند غربالگری سرمایه‌گذاری برون‌مرزی است. پاریس بر این باور است که تقلید از رویکردهای ملی آمریکا غیرسازنده است و بر فرایند مبتنی بر کمیته برای نتایج بهتر تأکید دارد. همکاری فرانسه و اتحادیه اروپا در حیطه‌هایی مانند تجارت و امنیت اقتصادی ادامه دارد، و وزارت اقتصاد و دارایی و وزارت امور خارجه فرانسه به مشارکت در شکل‌دهی این سیاست‌ها می‌پردازند. ابزارهای سیاست اقتصادی اتحادیه اروپا، مانند سازوکار تنظیم مرزی کربن، به تدریج تاثیرات گسترده‌ای بر روابط اقتصادی جهانی خواهند داشت. هماهنگی قوی بین وزارتخانه‌های فرانسوی و اتحادیه اروپا برای مقابله با فشارهای اقتصادی خارجی و حفظ استقلال اقتصادی فرانسه ضروری است.

سقوط رژیم بشار اسد ارتباطات جزئی چین با سوریه را تحت‌تأثیر قرار نمی‌دهد زیرا این روابط پیش از این هم معنی‌داری خاصی نداشتند. حمایت چین از اسد بیشتر به دلیل نگرانی‌های امنیتی، از جمله فعالیت مبارزان اویغور در سوریه، بوده است. با کاهش قدرت متحدان کلیدی چین، روسیه و ایران، نگرانی‌هایی برای پکن ممکن است ایجاد شود. با این حال، روابط اقتصادی چین با کشورهای مهم خاورمیانه، نظیر کشورهای شورای همکاری خلیج فارس و مصر، همچنان استوار و بدون تغییر باقی خواهد ماند.

پس از خروج ناگهانی بشار الاسد، سوریه با یک انتقال بزرگ روبرو است که پایانی بر آغاز جنگ داخلی می‌باشد. این کشور در طول تاریخ خود با بی‌ثباتی سیاسی و تنش‌های قومی و مذهبی روبرو بوده است. علیرغم تلاش‌ها برای ایجاد ثبات، سوریه به دلیل سیاست‌های استبدادی خانواده اسد و تأثیر استعماری فرانسه و بریتانیا دچار مشکلات عمیق‌تری شده است. هم‌اکنون، با عزل اسد، گروه‌های مختلف داخلی و قدرت‌های خارجی درصدد تعیین سرنوشت آینده سوریه هستند، و احتمال دارد که این نقاط عطف تنها پایانی بر یک مرحله از جنگ داخلی باشد. قدرت‌گیری احتمالی هیئت تحریر الشام (HTS)، منطقه و روابط با کشورهایی مانند ایران، اسرائیل، ترکیه و کشورهای خلیج فارس را تحت تأثیر قرار خواهد داد.