هفته گذشته مذاکرات مربوط به پیمان جهانی پلاستیک در بوسان بدون دستیابی به یک ابزار قانونی الزام‌آور بین‌المللی در مورد آلودگی پلاستیکی به پایان رسید. معرفی محدودیت‌های بلندپروازانه برای حجم پلاستیکی که شرکت‌ها می‌توانند تولید کنند، به یکی از مباحث داغ بین نمایندگان تبدیل شد. در بیانیه‌های عمومی، کشورهای تولیدکننده نفت مانند عربستان سعودی، روسیه، کویت و ایران تلاش کردند تا این محدودیت‌ها را متوقف کنند و اصرار داشتند که پیمان پلاستیکی باید فقط به مدیریت پسماند بپردازد. این بن‌بست باعث می‌شود تولید جهانی پلاستیک و نشت میکروپلاستیک عملاً در قوانین بین‌المللی بدون کنترل باقی مانده باشد.
در فیلیپین، استرالیا و منطقه گسترده‌تر ایندو-پسیفیک، افزایش میکروپلاستیک‌های غذایی تأثیرات قابل‌توجهی بر جوامعی که مصرف غذای دریایی بالایی دارند، گذاشته است. میکروپلاستیک‌ها شامل الیاف، ذرات و دانه‌های پلاستیکی کمتر از ۵ میلی‌متر است که به آبراه‌ها نفوذ کرده و به دریا منتهی می‌شود و در نهایت زنجیره‌های غذایی را نفوذ می‌کند.
اما میکروپلاستیک‌ها تنها یکی از جوانب مسئله‌ای عظیم‌تر اقیانوس‌ها هستند.
آلودگی پلاستیکی دریا
ضایعات پلاستیکی به حیات وحش دریایی آسیب می‌زند و به کاهش تنوع زیستی و تخریب اکوسیستم‌ها کمک می‌کند. در منطقه ایندو-پسیفیک، فیلیپین و استرالیا از تولیدکنندگان اصلی آلودگی پلاستیکی دریا هستند – مسئله‌ای که منجر به پاسخ‌های سیاستی مختلف از سوی این دو کشور شده است.
در سال ۲۰۲۱، فیلیپین در ریختن پسماند پلاستیکی به دریا، در سطح جهان پیشتاز بود. این شامل پاکت‌ها، کیسه‌های خرید و کیسه‌های شفاف (لابو) می‌شود. بر اساس ارقام ۲۰۲۳، هر فرد فیلیپینی حدود ۳٫۳ کیلوگرم پسماند پلاستیکی به دریا می‌ریزد که به معنای ۳۵۰٬۰۰۰ تن پسماند پلاستیکی دریایی در سال است. این رقم ۳۶٪ از مجموع جهانی را تشکیل می‌دهد. اگر مدیریت نشود، پیش‌بینی می‌شود پسماند پلاستیکی از منابع فیلیپین به ۹ میلیون تن متریک تا سال ۲۰۴۰ و ۱۱ میلیون تن متریک تا سال ۲۰۶۰ برسد.
بین سال‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹، استرالیا ۲٫۵ میلیون تن پسماند پلاستیکی تولید کرد که حدود ۱ میلیون تن آن پلاستیک‌های یک‌بار مصرف بود. از این مقدار، تنها حدود ۱۳٪ بازیافت شد. تقریباً سه‌چهارم زباله‌های موجود در سواحل استرالیا پلاستیکی بوده و بیشتر آن از منابع استرالیایی است. پلاستیک‌های دریایی تأثیرات ویرانگر بر اکوسیستم‌های دریایی و سلامت انسان دارند. با وجود این، سیاست‌های دولتی در حل این مسئله مؤثر نبوده‌اند.
پاسخ‌های سیاستی
فیلیپین و استرالیا هر دو اقداماتی را برای کاهش آلودگی پلاستیکی دریا اتخاذ کرده‌اند. در سال ۲۰۲۲، فیلیپین قانون مسئولیت توسعه‌دهنده (EPR) را تصویب کرد که تولیدکنندگان را موظف می‌کند در طول دوره عمر محصول، به‌ویژه در مرحله مصرف‌کننده نهایی یا پایان عمر، مسئولیت زیست‌محیطی داشته باشند. این قانون اهداف برداشت پسماند پلاستیکی را به ترتیب از ۴۰٪ تا پایان ۲۰۲۴ به ۸۰٪ تا سال ۲۰۲۸ و بیشتر تعیین می‌کند.
به طور مشابه، سازمان علمی و پژوهشی صنعتی استرالیا (CSIRO) هدف کاهش ۸۰٪ از پسماند پلاستیکی جدید را تا سال ۲۰۳۰ با تغییر رفتارهای مصرف‌کنندگان و سیستم‌های بسته‌بندی و پردازش پسماند تعیین کرده است.
این اقدامات امیدوارکننده است، اما برای مقابله با آلودگی‌های پلاستیکی گذشته که دهه‌ها به دریا ریخته شده‌اند، کافی نیست. آلودگی‌های گذشته شامل میکروپلاستیک‌های تحلیل‌رفته‌ای می‌شود که وقتی توسط ماهی‌ها خورده شده و سپس به عنوان غذای دریایی فروخته می‌شوند، می‌توانند به سلامت انسان آسیب برسانند.
توافق‌ها به آلودگی پلاستیکی که در حال حاضر در محیط دریایی در حال چرخش است یا در سال‌هایی که طول می‌کشد تا یک توافق‌نامه جهانی شکل بگیرد، افزود می‌شود نمی‌پردازند.
در سطح بین‌المللی، دیدگاه اقیانوس آبی اوساکا کشورهای جی۲۰ را متعهد می‌کند که از طریق یک رویکرد جامع چرخه زندگی، آلودگی پلاستیکی اضافی دریایی را تا سال ۲۰۵۰ به صفر برسانند. این ابتکار به هدف رساندن حجم پلاستیکی که وارد دریا می‌شود به نقطه صفر تا سال ۲۰۵۰ می‌پردازد. با این حال، مشخص نیست که آیا و چگونه محدودیت‌ها در تولید پلاستیک با یک رویکرد چرخه زندگی در زمینه پلاستیک‌ها سازگاری دارد یا خیر.
خیلی کم، خیلی دیر
اهداف صفر خالص تولیدکنندگان و سیاست‌گذاران را وادار می‌کند تا راه‌های جدیدی برای مقابله با آلودگی پلاستیکی در نظر بگیرند. با این حال، این توافق‌نامه‌ها به آلودگی پلاستیکی که در حال حاضر در محیط دریایی در حال چرخش است، یا آنچه در سال‌هایی که طول می‌کشد تا یک توافق‌نامه جهانی شکل بگیرد، نخواهند پرداخت. تخمین زده می‌شود که هر سال تقریباً ۱۵ میلیون تن پلاستیک وارد محیط دریایی می‌شود و این رقم توسط ۲۰۴۰ سه برابر خواهد شد. علی‌رغم ابتکارات دولت‌ها برای کنترل آلودگی پلاستیکی دریایی، استفاده از پلاستیک‌های یک‌بار مصرف به سرعت افزایش می‌یابد.
هم‌زمان که فیلیپین و استرالیا رویکردهای مختلفی در خصوص آلودگی پلاستیکی دریایی اتخاذ کرده‌اند، پاسخ‌های ملی از هر دو کشور اهداف زمانی‌بندی‌شده‌ای را شناسایی می‌کنند که می‌خواهند به‌صورت مرحله‌ای به مشکل بپردازند و به تاریخ آینده‌ای منتهی شوند. تعیین اهداف کاهش پلاستیک برای آینده، تا حدی، به عنوان یک «میوه آویخته پایین» به‌شمار می‌رود و می‌تواند به‌عنوان تأخیری در اقدام معنادار علیه آلودگی پلاستیکی دریایی در حال حاضر دیده شود. در عین حال، رویکردهای نهادی در مقیاس جهانی تمایل دارند تا به صورت مشابهی به سؤال گسترده‌تر آلودگی بپردازند.
پاسخ جهانی به مسئله جهانی
ناکامی مذاکرات بوسان در انعقاد یک پیمان جهانی پلاستیک، فرصت‌های وسیعی را برای دولت‌های ملی ایجاد می‌کند تا به شکلی نوآورانه به مسئله آلودگی پلاستیک پاسخ دهند. تاکنون، پاسخ‌های فیلیپین و استرالیا رویکرد مدیریت پسماند به آلودگی پلاستیکی اتخاذ کرده که به کاهش تولید بی‌رویه مواد آلاینده نمی‌پردازد.
در حالی که مذاکرات پیمان درباره‌ی بحث ممنوعیت پلاستیک و مدیریت پسماند شکست خورد، دولت‌های ملی می‌توانند هر دو رویکرد را در قوانین و سیاست‌های خود به کار بگیرند. با توجه به اینکه منطقه ایندو-پسیفیک با تأثیرات ویرانگر میکروپلاستیک‌ها بر سلامت جوامع محلی مواجه است، جاه‌طلبی‌های قانونی و سیاستی فیلیپین و استرالیا نباید توسط مذاکرات به بن‌بست رسیده پیمان مهار شود.
این مقاله بخشی از پروژه امنیت آبی است که توسط لا تروب آسیا، انستیتوی دفاع و امنیت دانشگاه استرالیای غربی، انستیتوی آسیا گریفیت، مرکز مطالعات ایالات متحده، دانشگاه نیو ساوت ولز کانبرا و گفت‌وگوی توسعه، دیپلماسی و دفاع آسیا-پسیفیک (AP4D) هدایت می‌شود. دیدگاه‌های مطرح شده منحصراً متعلق به نویسنده یا نویسندگان آن است و نماینده تبادل دریایی، دولت استرالیا یا کشور همکار نیست.
