عربستان سعودی گسترش حوثی‌ها در یمن را به‌عنوان تهدیدی نزدیک به مرزهای خود می‌دید، با توجه به روابط نزدیک حوثی‌ها با ایران که منجر به مداخله نظامی به رهبری عربستان سعودی شد و شامل نه کشور عربی هم‌پیمان بود.
پس از تسلط سریع حوثی‌ها بر پایتخت، صنعا، و بخش زیادی از شمال یمن در سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵، فقیرترین کشور خاورمیانه خود را در معرض حمله هوایی کشنده‌ای به رهبری عربستان سعودی یافت. از آن زمان، تخمین زده می‌شود که نزدیک به ۲۰.۰۰۰ یمنی به دلیل بمباران هوایی جان باخته‌اند.
در آوریل ۲۰۲۲، آتش‌بسی به میانجی‌گری سازمان ملل متحد منجر به توقف موقت درگیری‌ها بین عربستان سعودی و حوثی‌ها به مدت شش ماه شد. از آن زمان، مذاکرات مستقیم توانسته‌اند جنگ را کنترل کنند اما به یک توافق سیاسی نهایی منجر نشده‌اند.
در حالی که ده‌ها هزار پناهنده و جویای پناهندگی در یمن تحت سلطه آتش‌بس لرزان بین حوثی‌ها و ائتلاف به رهبری عربستان سعودی باقی مانده‌اند، خطرات بیشتری روز به روز افزایش می‌یابد. پس از آنکه حوثی‌ها حملات به کشتی‌های تجاری و اهداف اسرائیلی را پس از آغاز جنگ اسرائیل و حماس در اکتبر ۲۰۲۳ افزایش دادند، ایالات متحده، بریتانیا و هم‌پیمانانشان به هدفهایی در یمن حمله کردند.
محمد عثمان عدن، ۴۲ ساله، در نوامبر ۲۰۲۴ از خانه‌اش در پایتخت تحت فشار یمن، صنعا، به Foreign Policy گفت: «ما نه پناهنده هستیم و نه شهروند.»
عدن یکی از بیش از ۷۰.۰۰۰ پناهنده و جویای پناهندگی در یمن است که خود را در وضعیتی ناگوار می‌یابند، که به‌دلایل سال‌ها درگیری و بی‌ثباتی سیاسی بدتر شده است.
عدن که از۳۵۷۳عربستان سعودی گسترش حوثی‌ها در یمن را به عنوان تهدیدی در آستانه خود می‌دید، به‌خصوص با توجه به روابط نزدیک حوثی‌ها با ایران، که منجر به مداخله نظامی تحت رهبری سعودی و شامل نه کشور عربی متحد شد.
پس از تصرف سریع صنعا، پایتخت یمن، و بخش زیادی از شمال این کشور توسط حوثی‌ها در سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵، فقیرترین کشور خاورمیانه تحت حملات هوایی مرگبار به رهبری عربستان سعودی قرار گرفت. از آن زمان تاکنون، تخمین زده می‌شود که نزدیک به ۲۰.۰۰۰ یمنی در نتیجه حملات هوایی کشته شده‌اند.
در آوریل ۲۰۲۲، یک توافق آتش‌بس توسط سازمان ملل متحد به توقف موقت مخاصمات بین عربستان سعودی و حوثی‌ها به مدت شش ماه منجر شد. از آن زمان، مذاکرات مستقیم توانسته‌اند جنگ را کنترل کنند، اما به یک توافق سیاسی نهایی منجر نشده‌اند.
در حالی که ده‌ها هزار پناهنده و متقاضی پناهندگی در یمن همچنان در معرض خطر آتش‌بس ناپایدار بین حوثی‌ها و ائتلاف عربی به رهبری سعودی قرار دارند، هر روز خطرات بیشتری پدیدار می‌شود. پس از افزایش حملات حوثی‌ها به کشتی‌های تجاری و اهداف اسرائیلی در پی آغاز جنگ اسرائیل و حماس در اکتبر ۲۰۲۳، ایالات متحده، بریتانیا و متحدانشان به اهدافی در یمن حمله کردند.
محمد عثمان عدن، ۴۲ ساله، در نوامبر ۲۰۲۴ طی یک تماس تلفنی از خانه خود در صنعا که بر اثر جنگ آسیب دیده بود، گفت: «ما نه پناهنده‌ایم و نه شهروند.»
عدن یکی از بیش از ۷۰.۰۰۰ پناهنده و متقاضی پناهندگی در یمن است که خود را در یک وضعیت نامشخص و بدتر شده بر اثر سال‌ها درگیری و بی‌ثباتی سیاسی می‌یابد.
عدن که از خانواده‌ای دامدار می‌آید، در شهر هامارو در منطقه اوگادن در اتیوپی به دنیا آمد، جایی که از اوایل دهه ۱۹۹۰ جنگی بین جدایی‌طلبان قومی سومالی از جبهه آزادیبخش ملی اوگادن و دولت اتیوپی در جریان بود.
عدن گفت: «هر چیزی که حرکت می‌کرد با بارانی از گلوله‌ها برخورد می‌کرد.» او افزود: «آن‌ها حتی دام‌ها را نمی‌بخشیدند.»
در آن زمان، دولت اتیوپی یک کمپین ضد شورش وحشیانه را آغاز کرد که سیاست‌های زمین سوخته را علیه جوامعی که به شورشیان مظنون بودند به کار می‌گرفت—جوامعی همچون جامعه عدن.
در سال ۲۰۰۹، عدن توسط نیروهای دولتی اتیوپی از خیابان ربوده و دستگیر شد و چهار سال بعدی را در زندان اوگادن گذراند. این مرکز که یک زندان بدنام در اتیوپی است، جایی بود که هزاران نفر ظاهراً تحت بازداشت خودسرانه نگه داشته می‌شدند و در آنجا شکنجه، تجاوز و مرگ رخ می‌داد، همانطور که توسط گروه‌های حقوق بین‌الملل قبل از بسته شدنش در سال ۲۰۱۸ مستند شده بود.
عدن می‌گوید: «وقتی در سلول بیدار شدم، بعضی از بدن‌هایی که کنارم کشیده شده بودند، سرد بودند—این زمانی بود که متوجه شدم آن‌ها قبلاً مرده بودند.»
او اضافه کرد: «وقتی در سال ۲۰۱۳ آزاد شدم، نمی‌دانستم از کجا شروع کنم، اما می‌دانستم باید به نوعی با خانواده‌ام دوباره ارتباط برقرار کنم. در مسیر بازگشت، چاه‌های آب رها شده و روستاهای خالی از سکنه را در همه جا دیدم. آن زمان بود که فهمیدم بیشتر مردم یا فرار کرده‌اند یا کشته شده‌اند.»
با بازگشت به زادگاهش هامارو، عدن کشف کرد که وقتی او چهار سال پیش دستگیر شده، همسرش—صفیه یوسف—به یمن فرار کرده و در یک کمپ پناهندگان اولین فرزندشان را به دنیا آورده است.
عدن سپس تصمیم به رفتن گرفت. بعد از مسافرت به لویاکده، شهری ساحلی در مرز جیبوتی و سومالی، با یک قایق کوچک در شب با ۱۰ پناهنده سومالیایی دیگر سوار شد، به امید پیوستن به خانواده‌اش در یمن. او به مقصد رسید؛ اما برخی دیگر نه.
مرگ در طول سفر خطرناک از خلیج عدن که بین یمن و شاخ آفریقا قرار دارد، شایع است. در دوره ۱۰ ساله‌ی ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۴، سازمان بین‌المللی مهاجرت سازمان ملل ۱.۸۶۰ نفر که یا کشته شده یا در خلیج عدن ناپدید شده بودند را مستند کرد، از جمله ۴۸۰ نفر که غرق شدند.
در سال‌های بعد، عدن و همسرش صاحب هفت فرزند دیگر شدند. اما وقتی کمپین هوایی ائتلاف به رهبری عربستان سعودی آغاز شد، هیچ‌کس در امان نبود—شامل پناهجویان درخواست‌کننده پناهنده، همانطور که عدن توضیح داد.
عدن و عزیزانش به زودی درمی‌یابند که حتی باقی ماندن در داخل خانه نیز نمی‌تواند آن‌ها را از هجوم نجات دهد. دیر هنگام یک شب، در ساختمان آپارتمانی که خانواده آن را خانه می‌خواندند، مورد حمله قرار گرفتند.
او گفت: «از هیچ جا، ما احساس کردیم بادهای سنگینی از یک هواپیما به سمت ما می‌وزند. ساختمان دوباره به لرزه درآمد. سپس صدای یک انفجار بلند شنیدیم.»
عدن و خانواده‌اش صدمات جزئی از حمله هوایی دیدند، اما بخشی از ساختمان فرو ریخت و آن‌ها مجبور به جابجایی شدند، که این خانواده را بار دیگر آواره کرد.
به او گفت: «ما از جنگ و خشونت فرار کردیم فقط برای اینکه با جنگ و خشونت بیشتری مواجه شویم. ما حمایت نداریم. این‌گونه است که ما بدون کشور هستیم.»
محمد الهوجیلی، تحلیلگر سیاسی مستقر در صنعا، معتقد است که تاثیرات جنگ در یمن بر مهاجران آفریقایی کم گزارش شده و اغلب نادیده گرفته می‌شود—که با منابع محدودی که مهاجران دسترسی دارند بدتر می‌شود.
او در یک مصاحبه تلفنی گفت: «پناهندگان نیاز به حفاظت بهتر دارند، اما همچنین نیاز به قوانینی است که رفاه آن‌ها را در یمن تضمین کند.»
بسیاری از مهاجران آفریقایی که درگیر درگیری یمن شده‌اند تأیید می‌کنند که آن‌ها خود را در موقعیت‌هایی مشابه—و در برخی موارد، بدتر—از کشورها و مناطقی که ابتدا از آن‌ها گریخته بودند پیدا می‌کنند.
رحا محمد، ۳۶ ساله، که مانند عدن از منطقه جنگ‌زده اوگادن در اتیوپی فرار کرده است، از طریق تلفن از شهر ال‌غیضه یمن به سیاست خارجی گفت: «هنگامی که سفر را از طریق خلیج عدن آغاز کردم، هرگز فکر نمی‌کردم از جنگ بیشتری رنج ببرم.»
او گفت: «جنگ بخشی از زندگی روزمره بود. همیشه افراد آواره به شهر فرار می‌کردند. اما حتی در شهرها، شما در امان نبودید. سربازان اتیوپی اغلب بین شورشیان و غیرنظامیان تفکیک قائل نمی‌شدند چون ما همه سومالیایی بودیم.»
وی به یاد می‌آورد: «در سال ۲۰۰۸، مادر و برادرم توسط سربازان اتیوپیایی به سبک اعدام جلوی چشمان من کشته شدند.»
او تصمیم به ترک کشور گرفت و ابتدا به شهر ساحلی بوصاصو در سومالی رفت—مسیر اصلی مورد استفاده مهاجران برای رسیدن به یمن و فراتر از آن.
او گفت: «وقتی به بوصاصو رسیدم، به قاچاقچیان پول دادم تا با یک قایق که از طریق خلیج عدن می‌رفت بروم. حدود ۱۵۰ نفر در قایق با من بودند. بیشتر آن‌ها شامل زنان، کودکان و جوانان بودند. رسیدن به سواحل یمن دو روز و دو شب طول کشید.»
«وقتی به ساحل رسیدیم، بدن‌های بی‌جان در همه جا بر روی شن‌ها پراکنده بودند.»
رحا محمد به یاد دارد که یکی از هم‌مهاجران سومالیاییش در قایق آرام گفت که این‌ها کسانی بودند که قبل از آن‌ها از قایق پیاده شدند.
در همان سالی که محمد به یمن رسید، یعنی ۲۰۰۸.۵۰، ۰۰۰ مهاجر سومالیایی وارد این کشور شدند—افزایشی ۷۰ درصدی نسبت به سال قبل، بر اساس آژانس پناهندگان سازمان ملل متحد.
در سال‌های بعد، به نظر می‌رسید اوضاع برای او روشن شده بود. او عاشق یک پناهنده سومالیایی شد، ازدواج کرد و پسری به نام محمد دق به دنیا آورد. سپس شغلی به عنوان خانه‌دار در صنعا پیدا کرد—اما اوضاع به طور ناگهانی در سال ۲۰۱۵ تغییر کرد.
او گفت: «در آن زمان، به عنوان خانه‌دار برای یک خانواده یمنی کار می‌کردم و اغلب پسر جوانم را با خود می‌بردم. در آن روز صدای انفجارهای بلندی سراسر شهر را پر کرده بود چون هواپیماها به بمباران ادامه می‌دادند. پسرم ترسید و زیر تخت خزید.»
خانه دوطبقه‌ای که محمد در آن بود در حمله هوایی مورد اصابت قرار گرفت. این مادر جوان بیهوش شد و در استخری از خون به هوش آمد.
او گفت: «وقتی به هوش آمدم، آوار در همه جا بود و گروهی از افراد بالای سر من ایستاده بودند. آن موقع بود که فهمیدم نمی‌توانم پاهایم را حرکت دهم. سپس صدای افرادی را شنیدم که می‌گفتند حمله هوایی خانه را هدف قرار داده، در حالی که بالای سر من ایستاده بودند.»
او متوجه شد که پسرش در آن زمان فقط ۳ساله فقط جراحات جزئی برداشته است. او معتقد است تصمیم او برای خزیدن زیر تخت در آستانه حمله هوایی همان چیزی است که او را نجات داد. کارفرمای یمنی‌اش در این حادثه کشته شد.
در دو ماه بعدی، محمد در بستر بود و با مصرف دارو بهبود می‌یافت تا زمانی که دوباره قادر به راه رفتن شد. اما این پایان ماجرا نبود.
او مجبور شد بار دیگر فرار کند، این بار به شهر ال‌غیضه در جنوب یمن به دلیل ترس از قربانی شدن در اثر حملات هوایی بیشتر اگر در صنعا بماند همانطور که ائتلاف به رهبری عربستان شهر را از آسمان وحشت‌زده کرد.
محمد گفت: «من تقریباً تمام زندگی‌ام از یک جا به جای دیگر فرار کرده‌ام. جنگ هیچ‌کس را نمی‌بخشد.»
با وجود چنین شرایطی ناامید، ۹۰.۰۰۰ مهاجر دیگر در سال ۲۰۲۳ وارد یمن شدند، طبق دفتر هماهنگی امور بشردوستانه سازمان ملل، که تعداد مهاجرانی را که سال قبل به سواحل یمن رسیدند، عقب زد.
محمد الهوجیلی، تحلیلگر سیاسی مستقر در صنعا گفت: «وضعیت پناهندگان بستگی زیادی به نتایج مذاکرات دارد، اگر این مذاکرات شکست بخورند، آتش‌بس لغو و جنگ دوباره شروع می‌شود، با بسیاری از این پناهندگان آفریقایی و متقاضیان پناهندگی احتمالاً در شرایطی سخت‌تر و حتی بیرحمانه‌تر روبرو خواهند شد.»
دولت عمان نقش عمده‌ای در تسهیل مذاکرات بین حوثی‌ها و عربستان سعودی در سال‌های پس از آغاز آتش‌بس ناپایدار نزدیک به سه سال پیش ایفا کرده است. با این حال، تا اواخر ۲۰۲۴، مذاکرات تسهیل شده توسط عمان متوقف شد و منجر به نگرانی‌هایی شد که ممکن است درگیری دوباره آغاز شود.
هم عدن و هم محمد خود را بدون کشور و در حالت‌عدم اطمینان می‌بینند. آن‌ها از یک منطقه جنگی فرار کرده‌اند، فقط برای اینکه در دیگری گرفتار شوند. وضعیتی که با آتش‌بس ناپایدار حاکم در یمن بدتر می‌شود. تفنگ‌ها خاموش شده‌اند، اما کسی نمی‌داند که تا کی.
با وجود وضعیت وخیم بسیاری از پناهندگان در یمن، باز هم بسیاری تمایل به انجام سفر خطرناک از طریق خلیج عدن را دارند زیرا جنگ‌ها، شورش‌ها و بحران‌های آب و هوایی همچنان مردم را در شاخ آفریقا آواره می‌کند، که بسیاری از جوانان را مجبور به فرار می‌کند، حتی بدون اینکه شرایط ناگوار که در یمن انتظارشان را می‌کشد را بدانند.
