واکنش عمومی کرملین به پیروزی انتخاباتی دونالد ترامپ با احتیاط همراه بوده است. اما این بیتفاوتی محتاطانه صادقانه نیست، و در حالی که برای روسیه خطراتی هم وجود دارد، کرملین بازگشت ترامپ را به عنوان یک نکته مثبت برای مسکو تلقی خواهد کرد.
اما چرا؟
در نهایت، ترامپ همیشه انتظارات مسکو را در دوره اول ریاستجمهوریاش برآورده نکرد. در واقع، در حالی که تمایل زیادی به توسعه روابط گرمتر با مسکو داشت، دولت ترامپ تحریمهای سختی را علیه روسیه گسترش داد (البته تحت فشار کنگره و نهادهای گسترده امنیت ملی).
علاوه بر این، بیثباتی ترامپ مانند بقیه جهان برای مسکو چالشبرانگیز بود. و اگر بیثباتی رئیسجمهور در دوره اول تا حدی بیهدف بود، ممکن است در دوره دوم رویهای آگاهانه باشد که هدفش بیثبات کردن متحدان و دشمنان در تعاملاتشان با کاخ سفید است. این برای مسکو که به طور سنتی به ثبات و پیشبینی پذیری در روابط خود با واشنگتن اهمیت میدهد، ناراحت کننده است.
با این حال، قبل از اینکه او حتی به مقام خود برسد، پیروزی انتخاباتی ترامپ به خودی خود برای مسکو یک پیروزی بزرگ است.
در داخل کشور، انتخابات نشان داد که جامعه سیاسی آمریکا به شدت دوقطبی شده است. در واقع، گزارش شده که فعالیتهای اطلاعات نادرست مسکو از طریق رسانههای اجتماعی قبل از انتخابات به افزایش نگرانی و خشم و در نتیجه تشدید اختلافات کمک کرد. چنین اختلافات عمیقی در کشوری که مسکو آن را به عنوان رقیب اصلی خود میبیند، برای کرملین دلپذیر است.
در سطح بینالمللی، کرملین از تلاطم و بیثباتی ناشی از بازگشت ترامپ در روابط واشنگتن با متحدان و شرکای آمریکا در اروپا و منطقه هند و اقیانوس آرام استقبال خواهد کرد.
شک و تردید ترامپ نسبت به اتحادها و رویکرد سیاست معاملاتیاش، که از متحدان آمریکا میخواهد هزینههای دفاعی خود را برای بهاشتراکگذاری بار افزایش دهند، تنشهای جدیدی با ناتو ایجاد خواهد کرد و سؤالاتی را درباره قابلیت اطمینان تضمینهای امنیتی ایالات متحده مطرح میکند. در همین حال، تهدید ترامپ به اعمال تعرفهها ممکن است جنگ تجاری با شریکان اروپایی و دیگران را شعلهور کند. این اختلافات در درون اتحاد غربی برای مسکو فرصتی است.
برای دولت ترامپ سخت است که نوعی تضمینهای امنیتی غیر ناتو به اوکراین بدهد که این کشور نیاز دارد تا در مقابل دستاندازیهای مجدد روسیه، در درازمدت، حاکمیت خود را تضمین کند.
کرملین انتظار نخواهد داشت که دولت جدید ترامپ گامهای مشخصی برای بهبود روابط با مسکو بردارد. اما بازگشت ترامپ احتمالاً ولادیمیر پوتین را جسورتر خواهد کرد. به نظر میرسد ترامپ رهبر روسیه را به عنوان یک برنده و مرد قدرتمند تحسین میکند. کرملین رویکرد معاملاتی ترامپ و تمایل او برای بستن توافقات را به عنوان یک فرصت خواهد دید.
اوکراین دلایل خاصی برای نگرانی دارد. ترامپ در مسیر مبارزات انتخاباتی اعلام کرد که ظرف ۲۴ ساعت جنگ را پایان خواهد داد. اینکه چگونه این کار را انجام خواهد داد همچنان نامشخص است اما بعید است که بر اساس شرایطی که برای کییف مطلوب باشد، اقدام کند.
اگر پوتین با مذاکرات موافقت کند (که به هیچ وجه قطعی نیست)، مسکو موضع سختی خواهد گرفت. به قرارداد ترک مخاصمهای که درگیری را متوقف کند و خطوط فعلی را ثابت نگه دارد، راضی نخواهد بود. دستکم، روسیه کنترل کامل چهار منطقه اوکراین را که تاکنون ضمیمه کرده است (دونتسک، لوهانسک، زاپوریژیا و خرسون، بهعلاوه کریمه) و ترک برنامههای عضویت کییف در ناتو را خواستار خواهد شد.
حتی در آن صورت، احتمالاً روسیه این را به عنوان پایان ماجرا نخواهد دید. با این حال، بعید است که یک دولت ترامپ نوعی تضمینهای امنیتی غیر ناتو را به اوکراین ارائه دهد که این کشور ضعیفشده برای ادامه حاکمیت خود در مقابل تجاوزات مجدد روسیه به آن نیاز دارد.
در همین حال، در ماههای آینده، روسیه تلاشهایش را برای تثبیت برتری خود که بهطور فزایندهای در میدان نبرد در شرق اوکراین برقرار کرده است، افزایش داده و کمپینی را برای تخریب زیرساختهای انرژی اوکراین همزمان با رسیدن فصل سرما تقویت خواهد کرد تا موقعیت خود را قبل از بازگشت ترامپ به دفتر بیضی تقویت کند.
در خاورمیانه، رویکرد دولت ترامپ هم چالشها و هم فرصتهایی برای روسیه به همراه خواهد داشت.
با وجود روابط سرد شخصی با نخستوزیر بنیامین نتانیاهو، رویکرد دولت ترامپ نسبت به اسرائیل به طور کلی مداراپذیر خواهد بود. این میتواند روابط واشنگتن را با شرکای عربش پیچیده کند و فضایی برای مسکو ایجاد کند تا روابط خود با عربستان سعودی و کشورهای خلیج فارس را تقویت کند.
ترامپ احتمالاً رویکرد سختی نسبت به برنامه هستهای ایران و حمایت آن از گروههای نیابتی منطقهای–حماس، حزبالله و حوثیها–اتخاذ خواهد کرد. این ممکن است تهران را به وابستگی بیشتر به روسیه (و چین) سوق دهد. مسکو یقیناً از این امر بهرهبرداری خواهد کرد، اما در صورت حمله اسرائیل، به خاطر ایران ریسکپذیری نخواهد کرد. روسیه در هر صورت، نگرانیهای غرب در مورد دستیابی ایران به توانایی تسلیحات هستهای را سهیم است.
هرگونه رویارویی بین دولت ترامپ و کره شمالی جسور شده احتمالاً برای مسکو ناخوشایند خواهد بود. این میتواند روسیه را وارد کند، به خصوص با توجه به معاهده دفاع متقابلی که اوایل سال جاری با پیونگ یانگ امضا کرده است.
مهمتر از همه، مسکو ممکن است خرابی بیشتر روابط آمریکا و چین تحت دولت ترامپ را به عنوان فرصتی مناسب ببیند تا ارزش پیشنهادی روسیه را حداقل از نظر سیاسی برای چین افزایش دهد. این امر میتواند وابستگی ناخوشایند مسکو به چین که امروزه یک ضرورت استراتژیک برای روسیه به حساب میآید، به دلیل جدایی از غرب، کاهش دهد.
برای مسکو خطراتی وجود دارد. اگر ترامپ به سرعت به سمت افزایش تولید نفت و گاز آمریکا حرکت کند، به عنوان مثال، این میتواند با پایین آوردن قیمتها به منافع روسیه آسیب برساند. اما در مقابل آسیب وسیعتری که مسکو انتظار دارد ترامپ به روابط واشنگتن با متحدان و شرکایش وارد کند و اختلال در نظم بینالمللی لیبرال تحت رهبری ایالات متحده، چنین خطراتی قابل تحمل هستند.
روسیه امیدوار است که تمایلات انزواخواهانه و حمایتگرایانه دولت جدید، که با کنگره تحت سلطه جمهوریخواهان تقویت میشود و در آن احساسات اول آمریکا غالب است، ایالات متحده را وادار کند تا از نقش جهانی خود عقبنشینی کند و بازگشت ترامپ به قدرت به تضعیف دموکراسی لیبرال در سراسر جهان کمک کند.
با این حال، به یاد داشته باشید که فارغ از آنچه طی چهار سال آینده اتفاق میافتد، عوامل زیربنایی که باعث رویارویی روسیه و آمریکا شدهاند، از بین نخواهد رفت. اوکراین تنها یک مسئله نمایشی است. دشمنی و درگیری با غرب به دلیل و مشروعیتبخش رژیم پوتین تبدیل شده است.
این مسئله چیزی نیست که به سادگی قابل حل باشد.